امروز می خواهم برایتان درباره ی ایران کشورم بگویم.

ایران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

برای دیگر کاربردها، ایران (ابهام‌زدایی) را ببینید.

برای کاربرد تاریخی، ایران بزرگ را ببینید.

جمهوری اسلامی ایران
ایران


پرچم	نشان ملی

: استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی

سرود ملی: سرود ملی جمهوری اسلامی ایران

فهرست

0:00

پایتخت
(و بزرگترین شهر)

تهران

۳۵°۴۱′ شمالی ۵۱°۲۵′ شرقی

زبان رسمی

فارسی

نوع حکومت جمهوری اسلامی

نام حاکمان
• رهبر
• رئیس جمهور
• معاون اول رئیس جمهور
• رئیس مجلس
• رئیس قوه قضائیه سید علی خامنه‌ای
حسن روحانی
اسحاق جهانگیری
علی اردشیر لاریجانی
صادق لاریجانی

موارد منجر به تشکیل
اولین تمدن های ایرانی شناخته‌شده (تمدن نیا-عیلام،کاسیان،تپه سیلک و...)
-اعلام‌پیروزی‌انقلاب

روز جمهوری اسلامی برکناری محمدرضا پهلوی
۲۲ بهمن ۱۳۵۷
۱۲ فروردین ۱۳۵۸

مساحت

- مساحت ۱٫۶۴۸٫۱۹۵کیلومتر مربع (۱۷ام)

- ‌آب‌ها (٪) ۰٫۷

جمعیت

- سرشماری ۷۷،۱۸۹،۶۶۹
(۱۷ام)

- تراکم جمعیت ۴۷ تن بر کیلومتر مربع^[۱]‎/km^۲‏ (۱۶۲ام)

تولید ناخالص داخلی (تخمین ۲۰۱۳)

- مجموع ۵۵۸٬۳۸۵ میلیارد دلار^[۲] (۳۲ام)

- سرانه ۷٬۵۹۶ دلار^[۳] (۱۰۲ام)

جینی (۲۰۰۸) ۳۸^[۴](متوسط)

شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۳) ▲ ۰٫۷۴۲^[۵] (بالا) (۷۳ام)

واحد پول ریال ایران (IRR)

منطقه زمانی یوتی‌سی ۳:۳۰+ (ساعت جهانی+۳:۳۰)

- تابستانی (DST) یوتی‌سی ۴:۳۰+ (ساعت جهانی)

جهت رانندگی راست

پیش‌شماره تلفنی +۹۸

- اختلاف پتانسیل ۲۴۰~۲۲۰ ولت

- بسامد ۵۰ هرتز

ایران ( آوا ^{راهنما·اطلاعات}، به معنی: سرزمین آریاییان^[۶]) با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران ( آوا ^{راهنما·اطلاعات}) کشوری در جنوب غربی آسیا و در منطقه خاورمیانه با ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع وسعت (۱۸ام درجهان)^[۷] و بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۲ دارای جمعیتی حدود ۷۷،۱۸۹،۶۶۹ ^[۸] تن است.^[۹] پایتخت، بزرگ‌ترین شهر و مرکز سیاسی و اداری ایران، تهران است.

ایران از شمال با جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان، از شرق با افغانستان و پاکستان و از غرب با ترکیه و عراق همسایه‌است و همچنین از شمال به دریای خزر و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان محدود می‌شود، که دو منطقهٔ نخست از مناطق مهم استخراج نفت و گاز در جهان هستند.

انقلاب ۱۳۵۷ ایران حکومت مطلقه پادشاهی را در ایران سرنگون کرده و جمهوری اسلامی را جایگزین کرد. این نظام حکومتی که در قانون اساسی مصوّب ۱۳۵۸ (و بازنگری ۱۳۶۸) تشریح شده‌است. مقام رهبری در ایران بالاترین جایگاه رسمی است که از سال ۱۳۶۸ تاکنون در اختیار سیّد علی خامنه‌ای قرار دارد. اسلام دین رسمی، تشیّع مذهب رسمی و فارسی زبان رسمی این کشور است. ایران به عنوان یک سرزمین و یک ملت، پیشینه‌ای کهن دارد و یکی از تاریخی‌ترین کشورهای جهان به‌شمار می‌رود.

ایران به واسطهٔ قرار گرفتن در منطقهٔ میانی اوراسیا موقعیتی راهبردی دارد. و از اعضای سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهّد، سازمان کنفرانس اسلامی، اوپک، سازمان اکو و چندین سازمان بین‌المللی دیگر است. ایران یک قدرت منطقه‌ای در جنوب غربی آسیا است و جایگاهٔ مهمی را در اقتصاد جهانی به دلیل در اختیار داشتن صنعت نفت، صنعت پتروشیمی، گاز طبیعی و خودروسازی برای خود بدست آورده‌است.^[۱۰]

واژه‌شناسی

نوشتار اصلی: نام‌های ایران

در طول تاریخ «ایران» یکی از رایج ترین نام های سرزمین وجغرافیای نامهای ایران بوده‌است. واژهٔ ایران (به پارسی باستان: «اَئیریَه‌نا»، به پارسی میانه: ، تلفظ با یای مجهول: ĒRĀNŠAHR)، و برگرفته از کلمه «آریانام خَشَترام» و به معنای «سرزمین آریاییان» است که در گذر زمان به ایرانشهر و سپس در دورهٔ ساسانی به ایران تبدیل شده‌است.^[۱۱]^[۱۲]

واژهٔ «آریا» در زبان‌های اوستایی، پارسی باستان و سانسکریت به ترتیب به شکل‌های «اََئیریه»^{[پ ۱]}، «آریه»^{[پ ۲]}، و «اَریه»^{[پ ۳]} به کار رفته‌است. همچنین در زبان سنسکریت «اریه»^{[پ ۴]} به معنی سَروَر و مهتر و «آریکه»^{[پ ۵]} به معنی مَردِ شایستهٔ بزرگداشت و حرمت است و آریایی به زبان اوستایی «ائیرین»^{[پ ۶]} و به زبان پهلوی و پارسی دری «ایر» خوانده می‌شود و ایرج به زبان آریایی^{[پ ۷]} است.^[۱۳] ایر در واژه به‌معنی «آزاده» و جمع آن «ایران» به‌معنی «آزادگان» است.^[۱۴]

«ایران» در واژه به معنی «سرزمین آریاییان» است و مدّت‌ها پیش از اسلام نیز نام بومی آن ایران، اِران، یا ایرانشهر بود. ایران در عرصه جهانی تا سال ۱۹۳۵ رسماً «پرشیا» نامیده می‌شد. در آن سال رضاشاه دستور داد تا نام جهانی کشور نیز مانند نام بومی آن، «ایران» بشود. این تصمیم مورد اعتراض گروهی از سیاستمداران و پژوهشگران قرار گرفت که معتقد بودند این کار موجب ایجاد شکاف بین پیشینه تاریخی کشور با ایران امروز می‌شود. در نهایت محمدرضا پهلوی در سال ۱۹۵۹ اعلام کرد که هر دو نام قابل استفاده است. ^[۱۵]

تاریخ

نوشتارهای اصلی: تاریخ ایران، تاریخ شاهنشاهی ایران، تاریخ ایران پیش از اسلام، تاریخ ایران پس از اسلام، و تاریخ ایران پیش از آریایی‌ها

نقشه کشور ایران و گستره حکومتی سلسله‌های مختلف از دودمان هخامنشیان تا حکومت جمهوری اسلامی. در این نقشه، سلسله‌هایی که بر غالب ایران مسلط بوده‌اند، متذکر شده‌اند و حکومت‌های ملوک طوایفی و محلی ذکر نشده‌اند. همچنین هنگامی که سرزمین کنونی ایران بخشی از یک امپراتوری خارجی بوده در این نقشه ثبت نشده‌است. به عنوان مثال وقتی ایران زیر حکومت سلوکیان، خلفای راشدین، امویان، عباسیان و مغول بوده است.

به دلیل غنی بودن تاریخ ایران، در این بخش فقط خلاصه‌ای از هر دوره قرار داده شده‌است. تاریخ ایران در این جا به چهار بخش اصلی تقسیم شده‌است. با توجه به اینکه هر چه به تاریخ امروز (معاصر) نزدیک می‌شویم، بر اهمیت تاریخ افزوده می‌شود. در اینجا تلاش شده‌است که بیشتر به تاریخ نزدیک پرداخته شود، یعنی طبق یک سیر صعودی، هر چه گفتگو به تاریخ امروز نزدیک تر می‌شود، بیشتر به آن مبحث پرداخته شود.

پیش از تاریخ

دیوارنگاری غار دوشه، خرم آباد لرستان، حدود هزاره هشتم پیش از میلاد

شماره ۱: ظرف سفالین کشف شده در تل باکون فارس حدود ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد
شماره ۲: جام یا گلدان سفالین کشف شده در شوش، خوزستان کنونی. حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد

ظروف متعلق به تمدن جیرفت، هزاره سوم پیش از میلاد

پرچم برنزی کشف شده در منطقه شهداد نزدیک کرمان، ایران، هزاره سوم پیش از میلاد

نوشتار اصلی: تاریخ ایران پیش از آریایی‌ها

دوره پیش از تاریخ خود به سه دوره تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از: ۱- دیرینه‌سنگی. ۲- میان‌سنگی. ۳- نوسنگی. دوران پارینه سنگی ایران به سه دوره پارینه سنگی آغازین، میانی، پایانی و یک دوره کوتاه بنام نوسنگی تقسیم می‌شود.^[۱۶]

دیرینه‌سنگی

فرهنگ‌های مرتبط با دیرینه‌سنگی ایران شامل فرهنگ ساطور ابزار الدوان و فرهنگ تبر دستی مشهد یافت شده‌است. این شواهد شامل شماری ابزار سنگی ساخته شده از کوارتز است که شامل تراشه و ساطور ابزار هستند. بنا به نظر کاشفین این مجموعه دست کم ۸۰۰ هزار سال پیشینه دارد. از فرهنگ گیلان، شیوه تو در نزدیکی مهاباد، پل باریک در هلیلان لرستان هستند.^[۱۶]

میان‌سنگی

از دوران میان‌سنگی که فرهنگ ابزار سازی آن موستری گفته می‌شود، شواهد بیشتری در غارها و پناهگاه‌ها یافت شده‌است که بیشتر مربوط به زاگرس مرکزی هستند. این دوره از حدود ۲۰۰ تا ۱۵۰ هزار سال پیش آغاز شده و تا حدود ۴۰ هزار سال پیش ادامه داشته‌است. انسان‌های نئاندرتال در این دوره در ایران می‌زیستند که بقایای اسکلت آن‌ها در غار بیستون یافت شده‌است. مکان‌های مهم این دوره غارهای بیستون، ورواسی، دو اشکفت در شمال کرمانشاه، غار قمری و در اطراف خرم‌آباد، کیارام در نزدیکی گرگان، نیاسر و کفتار خون در نزدیکی کاشان، قلعه بزی در نزدیکی اصفهان و میرک در نزدیکی سمنان است.^[۱۶]

نوسنگی

دوران نوسنگی ایران از حدود ۴۰ هزار سال پیش آغاز و تا حدود ۱۸ هزار سال پیش ادامه یافته که برابر با کوچ انسان هوشمند به ایران است. آثار این دوره در اطراف کرمانشاه، خرم‌آباد، مرودشت و کاشان یافت شده‌است. فرهنگ ابزار سازی این دوره تیغه و ریز تیغه برادوستی است. آثار دوره بعدی فراپارینه سنگی در غرب زاگرس و شمال البرز بدست آمده که فرهنگ زرزی خوانده می‌شود.^[۱۶]